Totemi su kulturno obeležje Kanade i Sjedinjenih američkih država koji svedoče o životu indijanskih plemena na tim prostorima i njihovom kulturnom nasleđu. Ove monumentalne skulpture mogu se naći na severozapadnoj obali Severne Amerike, na prostorima Britanske Kolumbije u Kanadi, kao i na Aljasci, u Vašingtonu i Oregonu u SAD.
Totemi (totem poles) prave se od drveta, uglavnom kedrovine (Western Red Cedar) koje ima u izobilju na ovim prostorima i visine su od 3 do čak 18 metara. Ovi drveni džinovi svedoci su istorije, porekla i srodstva raznih indijanskih plemena (First Nations), obzirom da imaju za cilj da dokumentuju priče poznatih članova indijanske zajednice ili pojedinih porodica koje pripadaju određenom klanu. Totemi su ukrašeni bićima ili životinjama koje su obeležje privilegovanih porodica plemena. Životinje koje su se često koristile kao grb za predstavljanje srodnih članova plemena su vuk, orao, medved grizli, kit, žaba, gavran i losos. Niz različitih stilova i načina dizajniranja totema odražavaju raznolikost plemena koja su boravila na prostorima severozapadne obale Severnoameričkog kontinenta.
Sam naziv “totem” potiče iz jezika Algonkvin plemena, a njegov koren leži u reči odoodemšto u prevodu znači srodstvo. Obzirom da indijanska plemena nisu imala pisani jezik i oslanjala su se na tradiciju usmenog prenošenja odnosno pripovedanja svojih verovanja i istorije, većina totema ne nosi dokumentovanu priču i zapise. U takvim slučajevima pravo značenje totema bilo je poznato samo nosiocu totema, odnosno članu zajednice koga totem predstavlja, umetniku drvorescu koji je napravio totem i osobama sa kojima je vlasnik totema želeo da podeli priču. Dakle, totem je mogao biti dokaz o moći jedne porodice, svađama među članovima zajednice, ubistvima i nekim drugim stvarimao kojima plemena nisu želela da pričaju. Često se dešavalo da se iskrive informacije kada su se priče prenosile sa kolena na koleno. Međutim, danas većina totema pored grbova sadrži i kratke zapise kako bi tradicija ostala dokumentovana.
Interesantno je da pozicija grba ili slike na totemu označava važnost simbolike istog. Što je pozicija slike viša na totemu, to je bitnija simbolika koju slika predstavlja. Jedna od posledica ove tradicije vertikalne hijerarhije na totemu jeste i fraza low man on the totem pole što bi u prevodu na srpski jezik bilo poput “zadnje rupe na svirali”. Ipak se ne slažu svi sa ovim mišljenjem, jer se često na dnu totemima mogu naći porodični grbovi kao simboli jačine i izdržljivosti, upravo jer nose i podržavaju sve grbove iznad sebe.
Nastavak tradicije rezbarenja totema u modernom dobu ukazuje na oživljavanje kulturnih obeležja indijanskih plemena. Uprkos modernizaciji podizanje totema obavlja se na starinski način uz veliku drvenu skelu, poprečne grede i stotine ljudi koji kanapima vuku totem i uspravljaju ga u osnovi. Kada je totem uspravljen umetnik drvorezac obavlja tradicionalni ples ispred totema koristeći alate kojima je pravio totem. Obzirom da se totemi prave od drveta i zbog svoje visine ne dozvoljavaju lako i često održavanje, većina totema traje oko 100 godina. Dno totema se spaljuje pre postavljanja, kako bi se proces truljenja usporio.
Totemi se danas mogu videti u Kanadi i Americi na javnim mestima, mahom u parkovima. Ne samo da prenose priče plemena starosedeoca Severne Amerike, već veselim bojama i svojom visinom ulepšavaju sredinu i razbijaju monotoniju urbanih sredina.
Foto: Guliver Thinkstock